THLANRAWKPA KHUANGCHAWI

By; C.Zachhunga

      Thlanrawkpa an tih hi a hming tak chu Belebuta a ni a. A fa hming koh chu Thlanrawkpa a ni. Thlanrawkpa chu lal ropui tak khua le tui ngah tak leh a khua leh tui te awm dan tur pawh, an  kumkhaw awm dan tur thlenga relsak thei khawpa thilti thei ani a. Amah pawh a hausain a ropui hle a ni ang, khuang pawh vawi thum aia tlem lo a chawi tawh a, tuna a khuangchawi kan han sawi tur hi chu a khuangchawi hnuhnung ber a ni nghe nghe ang.

    Khuang a chawi dawn tum chuan Thlanrawkpa chuan a khua le tui te chu a chah chiam mai a; khual kohho lo thlen hma chuan ani pawh a lo inbuatsaih nasa hle a. Zu leh sa, ei leh in tur an hnianghnar a, tlai puar taka an tlan turin a lo buatsaih mup mup mai a. A kawt lama inzawm deuh thawa zau dawhte chu a chei tha sauh sauh bawk a ni.

    Tichuan, Thlanrawkpa khual kohte chu an lo thleng ta ruih ruih mai a; mi leh sa an kim hle a. Thlanrawkpa Zauvah chuan an awm khawm luai luai mai a. Thlanrawkpa chuan tumah inhau lo leh insual lo va, thiana insiam thei apiang thiana insiam turin a lo hrilh zel hlawm a. Tichuan, sa thenkhat chuan thiana insiam an tum ta hlawm a. Sakhi leh Sakuh hi an inkaihkuah ta chat a, sakuh chuan,"Khi-a khawinge; kan inpawl rem dawn emaw;kan hming hlaa chawiin zai i'n vawr dawn teh ang'', a ti a. Heti hian an han zai dun ta a, Khi kuh, khi kuh, e, a rem dawn alawm, kan sakhming hla hi thingdim niah puin lama sawm tlakin i zir ve ang, an ti a, an hlim hle a. Thlanrawkpa zauvah chuan an sakhming hla,"Khi kuh, khi kuh," tiin lam an thai ta a ni, chu chu tangkawng hian alo hmu a, an zinga tel ve a chak ta hle a,"Ka lo tel ve ang e," a ti ta a, "tel ve e le;amaherawhchu,kan hlaah i hming a tel ve rem dawn emaw,i han chhin teh ang u," an ti a,an chhin ta a,"Khi kuh,khi kuh, kuh tang kuh,khi kuh,kuh tang kuh. E! a rem dawn khawp a lawm, lo tel ve rawh khai," an ti a, an teltir ve ta a ni. An pathum chuan an hming chawi hla chuan lam an thai ta a, an hlim hle mai.

     Varihaw hian a lo hmu ve leh a, an zinga tel ve a chak ve tahle mai a,"Thiante u, in zingah ka lo tel ve ang e," a va ti a. anni chuan, Tel tuk e a:amaherawhchu, kan inpawl rem dawn emaw, i han chhin teh ang u," an ti a. "Khi kuh,khi kuh tang tang kuh, khi kuh tang haw haw," an ti a. "E, a rem khawp a lawm, tel ve rawh," an ti a, a tel ve ta a. An hla chu lam thai nan an hmang ta ani. A tukah chuan khuangchawi an tan dawn ta a. Thingdim tur zawng zawng chuan pu in lamah ruai an theh a, lam an zir tlaivar hlawm a. Thingdim turho chuan mual zawl an rawn pan ta a le! An hlim khawp mai a. Zuhrei hian pangpar a rawn beh a, lamtualah chuan a lam thle ta nghelh nghelh mai a, heti hian hla an phuah a,

                  "Zuhreiin pangpar beh e,

                   Mawina nei e, thatna nei e," an ti dual dual a.

      

              Tichuan,Buipui chuan, Zuhrei mah mawi an tih chuan a aiin ka mawi zawk ang," tiin pangpar behin a rawn lam chhuak ve ta a. Mipui chuan,

                  "Buipuiin pangpar beh e, 

                   Mawina nei lo,thatna nei lo,

                   Su bui bui, 

an lo ti hlauh mai a. Buipui lungawi lo chuan an khuang chu a chuh thut a, a kaw birah a luh pui ta daih mai a. Va dil turin ar an tir a, alo phal hauh lo mai a. Mipui thinrim chuan Buipui chu tuia birh zai an rel ta a. An tuichawi thawma hriat chuan Buipui chuan a tuar ngam lo va,"Hawh awi u, in khuang hi a bal pawh ka liak lo ve," tiin a rawn vawm chhuak thuai a, a kaw kotlanga ar lo ding khupah a vawmsak ta a, hnung lamah a khup a awm hlen ta a ni.

        An mual lam chu an han tan leh ta a, sahuaiin urhsun takin khuang a pu a; ni lo chhuah erawh chu a phal ve lo va Ni alo chhuah chuan vawkekte an khawro zo vang a, changpatte an vuai zo vang tih a hlauh avang a ni. Chuvangin ni lo chhuah tur chu a chhipah a lo nem tang tang a, An han lam ta a le!

           "Vanchang rila vanchang kuaiah,

            Arsi leng a awm ruai e,

            Van dum van sen kawl a chhun eng raih,"

an ti a, arek-pachalte chu an su pherh ta hlawih hlawih mai a, Ni chu a insum thei ta bik lo va, a hmu ve chak lutuk chu  a lo chhuak ta phut mai a le! Chutah vawkek a khawro zo,arek-pachal a char zo bawk! An khuangpu Sahuai thinrim chuan ni chu a do ta ran mai a,"Kumkhuain ka hmu leh tawh lovang che," tiin anchhia a lawh ta a. Sahuai chuan tun thlengin ni a do hlen ta a, han kaih vanvadah pawhin a maimitchhing tlat zel a ni.

      Hman lai ruai theh chu buh a tel lo va, zu leh sain an theh thin. Sa chu hnahin an fun a, kilho lovin an mahni chan theuh kha an vei lamin an chawi a, zu nen an hmeh thin a, chu chu "Sa vei chawi" an ti. Chutia an savei an sem lai chuan laikingte hi a lo duham fal bik a, kawmchar lama an semin a awr a dum a,"Sa vei ka la dawng lo"  a ti a. Pawn lama an semin a awr a sen a,"Mikhual a ni a, sa vei ka la dawng lo," a ti leh a. Chan hnih huiin, lehlamah sa dawn ve ve a tum a ni. Hei hi tun thlenga 'lehlama awr dum,lehlama awr se' tih tawngkam an hman takna hi a ni.Chutianga an ei a, an in mur mur lai chuan, chhimbuk hian savei a lo chang ve hau lo niin, kawngka chhak lamah thingkhawnah hian lungawilo zet mai hian a lo fu lup mai a. Zuhrei tlai puar pheng chuan an tlai theuhvah ngaiin, a chhuah pah chuan,"E,buka sa kham ler lur che le!" a han ti thla rawk a.Ani,chaw ei lo riltam thinrim chuan Zuhrei chu a um ta thut mai a, Zuhrei chuan a kua ah a tlan luhsan ta a. Chhimbuk chuan a kawpuiah a chan tlat avangin Zuhrei chuan chhuahna dang 'Hrulhtun' (hlet an ti bawk)a siam ta a, chu chu tun thleng a "Chhimbu dawi" an tih tawngkam lo chhuahna hi a ni.

       Tichuan,Khual kohho tin chu a lo hun dawn ta a, Thlanrawkpa chu mi hrang daih angin a in chei danglam a, khual kohho chuan an chawimawi leh chawimawi loh hriat tumin kawtchhuah lamah a lo tlan khalh a, bawngchal hi tum hmurin a lo tlan hawng hlawk hlawk mai a, Thlanrawkpa chuan,"E! i va hmanhmawh awm ve! Thlanrawkpa khuangchawi chu, in tlaiin in puar em? tiin a lo zawt a, Bawngchal chuan,"Thlanrawkpa'n khuang ka chawi e, a ti a, tlaina awm suh,puarna awm suh," a han ti a. Thlanrawkpa thinrim chuan,"Bawnga, Thlanrawkpa i chawimawi lo em mai, tun chinah hnathawk chungin talhfiak nen chaw ei tawh ang che," a ti ta a. Tun thlenga hnathawk chunga talhfiak vuak a hlawh takna hi a lo ni. A dawtah chuan kaikuangral(sava)hi a lo thle phei lang lang mai a, Thlanrawkpa chuan a tlai leh tlai lo chu a lo zawt ve a. Ani chuan,"E, Thlanrawkpa ngei nge, kan tlai, kan puar, kan fan kan thlunglu pawh kan zawh tawh loh hi le; ngal fimin dam rawhse," a han ti reuh va. Thlanrwakpa chu a lawm ta hle mai a."E, nang chu Thlanrawkpa i chawimawi em mai, i ek chawah ring la, hahdam takin awm ang che,:" a han ti a, Ani chuan a ngai thiam lo hle mai a.Thlanrawkpa chuan,"lungzur suh, tui chungah thing tangah khan va fu la, han e teh mah," a ti a. A han fu a a han ek chuan sanghate chuan a ek chu rangtakin an rawn dawng a,"Khu khu zu man rawh," a ti a, a zu man ta nalh a,"kha kha i kumkhaw chaw a ni ang,:" a ti ta a ni.

       A hnung lehah chuan Paite leh Tuikukpa hi an lo chhuak pai awn awn mai a, Thlanrawkpa chuan a lo zawt leh a, anni chuan,Kan tlai bawk e, kan puar bawk a, a ngal fimin dam rawh se," an ti a, Ani chuan, Thlanrawkpa in chawimawi bawk e, kha u, hei hi in ei zawn nan hmang rawh u," tiin, hnanghlaina chemte a lo pe a. Tun thlenga Paite leh Tuikukpa thiam hnanga an themthiam bikna hi chu vang chu a lo ni, anti a lawm!

      A hnuhnung berah chuan Mizopa leh Vaipa bawk vak tawk tawkin an rawn inkaihkuah a, an lo zai lam pah dun zel a.

                 "Thlanrawkpa khuangchawi ni'n e,

                  Zu leh sa zawng tam ngei e;  

                  Kan puar e, kan fan e,

                  A ngal fimin dam rawh se'n, tiin.

           

         Thlanrawkpa chuan,"E, Nangi pawh thlanrawkpa in chawimawi em mai, hawh awi u, hei hi tha takin vawng ula, a chhungah hian buh leh sa te, sum leh pai te, finna leh thiamna tinreng a awm a ni. In fate pawhin an rochung zel dawn nia," tiin, Mizopa hnenah chuan savun lehkha a pe a, Vaipa hnenah laisuih(lehkha) a pe a. Mizopa zurui chuan a savun lehkha chu sumah a dah mai a; Vaipa erawh chuan a laisuih chu ngun takin a vawng a, a fate pawh inrochung zel tur leh zir turin a fuih ta a ni. Tin, Mizo hi savun lehkha, laisuih aia tha zawk a lo pek avangin tun thlengin zir inangah Mizo chu hnam dang zingah pawh an duai lo thin a ni an ti.

         Thlanrawkpa chuan a khua le tui a khual kohte hnenah chuan thu a chah ta,"Khai le khua leh tui duh takte u, kei hi ngal fima damah min duh a, ngal fimin ka dam ngei ang. Tuisik lem sual, zankhat mitchhin pawh lo tawk i la, nangni chungchang ngaihtuahtu vanah Pu Vana a awm a, a hnenah thum vawr ula, in harsatna leh in mamawh a piang a lo tihsak dawn che u nia," tiin, Khual thu a chah ta a ni.